Heraldiek, ook wel wapenkunde genoemd, is de wetenschap ter bestu­dering van het ontstaan en de toepassing van geslachts- en familie­wapens. Familiewapens zijn gekleurde erfelijke ken­tekens van een familie van zinne­beeldige betekenis en voor­gesteld als een wapen van een middel­eeuws krijgs­man.

Men gaat ervan uit dat de heraldiek of wapenkunde is ontstaan in de twaalfde eeuw, de periode waarin de adel de heraldiek bewust ging gebruiken om zich met behulp van tekens en kleuren aan de buiten­wereld kenbaar te maken. Tijdens de kruistochten is men begonnen om tekens op de wapen­schilden aan te brengen. Men wilde voor de vijand op afstand duidelijk herkenbaar zijn.

De door de ridders persoonlijk gekozen tekens verschenen niet alleen op het schild, maar ook op vaandels, banieren, zadeldek en wapen­rok. Daarbij maakten zij ook nog gebruik van felle kleuren. Omdat de hitte onder de metalen helm soms ondraaglijk kon worden, werd deze ter bescherming voorzien van een helmkleed of dekkleed met dezelfde kleuren als in het schild. In de strijd en op het toernooiveld werd dit dekkleed gehavend en gescheurd. Op wapenafbeeldingen zien wij dit dekkleed dan ook in franjes gedrapeerd om de helm. Tussen de helm en het helmteken werden in elkaar gerolde lappen stof in de kleuren van het schild als een wrong op de helm geplaatst. Boven op de wrong plaatste men dan het helmteken. De gekozen tekens werden het persoonlijk kenteken dat later erfelijk werd voor een adellijke familie.

Al gauw gebruikte men het afgedrukt in was of lak als zegel ter bekrach­tiging van officiële stukken en oor­konden. Het zegel werd dan ook een van de belang­rijkste bronnen voor de heral­diek. Na de middeleeuwen gingen al gauw ook andere groepen uit de samen­leving over tot het voeren van een wapen. Ook gebruik­ten zij hun wapen in zegellak gedrukt ter bekrachtiging van officiële stukken.

Het is een misvatting te veronderstellen dat familie­wapens alleen zouden gevoerd mogen worden door adellijke families. Het behoorde al heel vroeg tot het recht van iedere burger. Een overeen­komst in familie­naam geeft nog niet het recht om het wapen van deze familietak te mogen voeren. Strikt genomen mogen alleen die personen het familie­wapen voeren, als zij kunnen aantonen in rechte lijn af te stammen van de eerste drager van het wapen. De Franse revolutie zorgde ervoor dat de heral­diek in ongenade viel. Maar dat duurde niet lang. Tijdens Napoleon werd het gebruik van een wapen weer in ere hersteld. Hij schiep zelfs een volledig nieuwe adel­stand. Een familiewapen is heraldisch onderworpen aan bepaalde regels. Heraldiek is afgeleid van het woord heraut. De wapen­herauten hadden een belang­rijke taak bij toernooien. Zij tekenden de verleende of aange­nomen adellijke wapens op in de wapen­boeken. Bij een toer­nooi moesten zij nagaan of de deel­nemers hun embleem wel terecht voerden.

In Nederland mag iedereen ongehinderd een familiewapen aannemen en voeren. Wapens van niet-adellijke families kunnen echter nergens officieel worden gedeponeerd. Alleen de wapens van provincies, gemeenten, waterschappen, etc. en die van adellijke families worden door de overheid beschermd en staan geregistreerd bij de Hoge Raad van Adel.

Toch zijn er veel families die graag een wapen zouden willen registreren. Dat kan zijn omdat onderzoek heeft aangetoond dat ze een oud, lang niet gebruikt wapen bezitten of omdat ze een nieuw wapen willen hebben om de uitgezochte genealogie af te ronden. Zij hebben daarbij behoefte aan deskundig advies over bijvoorbeeld kleur en vorm van een voorvaderlijk zegel. Of zij willen begeleiding bij een nieuw te ontwerpen wapen, want niet iedereen is op de hoogte van de heraldische regels.

Het ontwerpen van een wapen heeft een zoektocht naar een wapen niets opgeleverd, dan kan men overwegen een nieuw familiewapen te (laten) ontwerpen. Verschillende instanties registreren deze op verzoek. Een dergelijke registratie heeft geen officiële status, maar het zorgt wel dat aan een wapen bekendheid wordt gegeven en dat het vastligt voor de toekomstige generaties. Het is aan te raden voor het ontwerpen contact op te nemen met het Drents Heraldisch College (als het een Drentse familie betreft), het Consulentschap voor Heraldiek in de provincie Groningen of de Fryske Rie foar Heraldyk. Er zijn verschillende instanties bij wie men een nieuw of bestaand wapen kan laten registreren. Naast de genoemde provinciale colleges zijn dat het Centraal Bureau voor Genealogie en de Nederlandse Genealogische Vereniging, afdeling Heraldiek. De kosten van registratie verschillen sterk per organisatie

Opbouw van een wapen:




(1) Motto (2) grond (3) ordeteken (4) schildhouder
(5) schild (6) helm (7) dekkleden (8) wrong
(9) rangkroon (10) helmteken

Bron Wikipedia